Αφορμή για τη συγγραφή του παρόντος πονήματος στάθηκε η επιθυμία της θεατρικής ομάδας του Συλλόγου Ρεθυμνίων Μικρασιατών να βρει και να παρουσιάσει από σκηνής κάποιο θεατρικό έργο σχετικό με τη Μικρασιατική Καταστροφή. Μετά τους πρώτους δισταγμούς, ο κ. Παρασκευάς Γ. Συγιανόγλου, γνωστός στην πόλη μας από την αξιόλογη περί τα Μικρασιατικά Γράμματα συγγραφική του ευδοκίμηση και δραστηριότητα, τόλμησε να θεραπεύσει την ανάγκη αυτήν, αποτυπώνοντας σε θεατρικό έργο τον ξεριζωμό της Χριστιανοσύνης από την Ανατολή, το χάος που επικράτησε και έμεινε πίσω, αλλά και το άγιο μπόλιασμά της, στη συνέχεια, πάνω στο σώμα της ελεύθερης Ελλάδας.
Όλα αυτά ο κ. Συριανόγλου κατόρθωσε να τα αποτυπώσει μέσα σε τρία θεατρικά έργα, που, μάλιστα, κάποια στιγμή, ζωντάνεψαν και έλαβαν σάρκα και οστά με την από σκηνής παρουσίασή τους, κάτω από την επίβλεψη και καθοδήγηση της κ. Μαρίας Σακκαράκη- Σακκαδάκη και τη συνεργασία της θεατρικής ομάδας του «Πολιτιστικού Συλλόγου Άδελε- Αγίας Παρασκευής». Δόθηκαν δύο παραστάσεις στην αίθουσα του Ελληνικού Ωδείου της πόλης μας με κριτικές και σχόλια πολύ εγκωμιαστικά. Θεώρησε, λοιπόν, ο συγγραφέας σκόπιμο να επεκτείνει την εργασία του αυτήν, να τη βελτιώσει και να την παρουσιάσει με μορφή αφηγήματος για το ευρύτερο κοινό και το αποτέλεσμα της προσπάθειάς του αυτής είναι το παρουσιαζόμενο με το σημείωμά μας αυτό βιβλίο.
Μετά από μια μακρά Εισαγωγή (σελίδες 1- 22) άρχεται η αφήγηση. Διαβάζοντας το εν λόγω βιβλίο το πρώτο πράγμα που διαπιστώνεις είναι η λιπαρά γνώση της Ιστορίας από τον συγγραφέα και μάλιστα αυτής που αφορά στο δράμα του Μικρασιατικού Ελληνισμού. ονόματα, γεγονότα, τόποι, χρονολογίες παρελαύνουν από μπροστά μας με σύστημα και ιστορική μεθοδικότητα φέρνοντας στο φως όλη τη σκληρή πραγματικότητα της εποχής. Παρουσιάζεται ρεαλιστικά το στημένο σκηνικό των «συμμάχων», που όφειλαν, κατά τη διαταγή, να τηρήσουν απόλυτη ουδετερότητα και δεν δίστασαν να θυσιάσουν έναν ολόκληρο λαό, με έναν βαρύτατο πίσω του πολιτισμό και να τον παραδώσουν σ’ ένα ανελέητο και φρικιαστικό μαρτύριο, πλάι στο άγριο μαρτύριο του επισκόπου του Σμύρνης Χρυσοστόμου. Και όλες αυτές τις φρικαλεότητες οι σύμμαχοι, ψυχροί θεατές, να τις παρακολουθούν απαθείς πάνω από τα πλεούμενά τους!
Εντυπωσιακός ο τίτλος του έργου, «Η Δύση της Ανατολής», έρχεται οξυμώρως και με μεταφορική σημασία να εκφράσει το στυγερό μαρτύριο και τον θάνατο του μικρασιατικού ελληνισμού, καταδεικνύοντας ότι η αποχώρηση των Ελλήνων από τις πατρογονικές τους εστίες υπήρξε ένα έργο καθολικού θρήνου και σπαραγμού. Και η πραγματικότητα αυτή θεωρώ ότι καταγράφεται σωστά και με ακέραιη την αλήθεια εδώ, στο εν λόγω βιβλίο του κ. Π. Συριανόγλου. Εδώ, σε τέτοια μόνο βιβλία σαν και αυτό του κ. Συριανόγλου, διαβάζεις την Ιστορία ατόφια, στην αληθινή και καθαρή της διάσταση, που σε κάνει να μονολογείς μέσα σου σαν και τον Μεσολογγίτη γέρο του Γιάννη Βλαχογιάννη: «Να, ωρέ, έτσι ήτανε!». Έτσι ήτανε ρε παιδιά!…, και όχι όπως μας προβάλλουν τα γεγονότα οι πολιτικές σκοπιμότητες με τον περιβόητο… «συνωστισμό» (!!!) στην προβλήτα του λιμανιού της Σμύρνης, το 1922, που μας περιέγραψε η περιώνυμη Μαρία Ρεπούση στο αλησμόνητο βιβλίο της Έκτης Δημοτικού, πράγματα που προσβάλλουν τη μνήμη του περήφανου λαού μας.
Και πραγματικά μόνον από τα χείλια ενός πονεμένου Μικρασιάτη μπορείς να μάθεις την ιστορική αλήθεια των δύσμοιρων πατρίδων. Όσα συγκλονιστικά ο κ. Συριανόγλου διηγείται στο βιβλίο του τα άκουσε από ανθρώπους του περιβάλλοντός του που πόνεσαν και βίωσαν προσωπικά τα γεγονότα. Επισκέφτηκε, στη συνέχεια, προσκυνητής πολλές φορές τα άγια μέρη της Μ. Ασίας, τα αφουγκράστηκε και περισυνέλλεξε όλες τις πίκρες και τους καημούς τους, τη φρίκη και τον πόνο του ξεριζωμού, την αγωνία της μικρασιάτισσας μάνας, αλλά και τη νοσταλγία για τις πατρίδες που χάθηκαν, πράγματα που, δυστυχώς, δεν είχαν την τύχη ποτέ να αποτυπωθούν σε εκθέσεις, κρατικά έγγραφα και σχολικά εγχειρίδια, αλλά μοναχά στις καρδιές αυτών των ίδιων των πονεμένων Μικρασιατών.
Τα τρία αφηγήματα του βιβλίου λειτουργούν συμπληρωματικά, το ένα είναι συνέχεια του άλλου, και απεικονίζουν στιγμιότυπα, κομμάτια αληθινά οικογενειακών ιστοριών και ατομικών συναισθημάτων, που συνέθεσαν μιαν από τις μελανότερες σελίδες της παγκόσμιας Ιστορίας του 20ου αιώνα. Το 1ο θεατρικό με τίτλο: «Μέσα από την κόλαση» αναφέρεται στο μαρτύριο της αποχώρησης από τις πατρογονικές εστίες της Μικράς Ασίας, τη νύχτα της 24ης Αυγούστου. Το δεύτερο, με τίτλο «Τα πουλιά», αναφέρεται στην τουρκάλα Αϊσέ, που σώζει από βέβαιο θάνατο έναν τραυματισμένο Έλληνα στρατιώτη, πιστεύοντας ότι έτσι ανασταίνει τον γιο της, που είχε σκοτωθεί στον πόλεμο. Το τρίτο, «Νέα Γη», είναι φυσική συνέχεια του πρώτου και περιγράφει τη διασπασμένη από τα τραγικά γεγονότα οικογένεια μιας προσφυγοπούλας, της Κυριακής, εδώ, στη μητέρα Ελλάδα και μάλιστα στην Κρήτη, στα χέρια μιας καλής και φιλάνθρωπης οικογένειας Κρητών, του Μανόλη και της Μαρίας. Στο αφήγημα αυτό με ρεαλιστικά σχήματα εξεικονίζονται οι διαφορετικές αντιδράσεις του ντόπιου στοιχείου στην παρουσία των μικρασιατών προσφύγων και η συγκινητική προσφορά ποικίλων ρεθεμνιώτικων κοινωνικών παραγόντων (Συλλόγου Κυριών, Λυκείου Ελληνίδων), που βγήκαν στους δρόμους, στέσανε καζάνια, μαγειρεύοντας και μοιράζοντας φαγητό σ’ όλους τους πεινασμένους. Στο τέλος, του αφηγήματος επέρχεται και το ποθητό “happy end” με την επανένωση της διασπασμένης οικογένειας της ηρωίδας μας, με τη βοήθεια των αναζητήσεων μέσω του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.
Ο κ. Παρασκευάς Συριανόγλου είναι άξιος του «δικαίου επαίνου» αλλά και της αγάπης όλων μας και γι αυτό το νέο πόνημά του, που, πραγματικά, αποτελεί περισπούδαστη και κεφαλαιώδους σημασίας μελέτη για το τόπο. Έχει βαθιά συναίσθηση της ευθύνης που τον βαραίνει. Ο κίνδυνος της λησμονιάς και της αλλοίωσης των γεγονότων είναι που προσμετρά περισσότερο στη ζυγαριά της αυτοκριτικής του και γι’ αυτό τολμά και αποδύεται σ’ έναν σπουδαίο και έντιμο αγώνα διάσωσης της αλήθειας. Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον εκλεκτό φίλο και δόκιμο συγγραφέα και του ευχόμαστε ο Θεός να του δίνει δύναμη και υγεία, για να συνεχίζει τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του στον χώρο των «ρεθεμνιώτικων και μικρασιατικών γραμμάτων», στα οποία τόσο μεγάλη και ουσιαστική είναι η μέχρι σήμερα συμβολή του.
του Κωστή Ηλ. Παπαδάκη
