menu

Σάββατο 29 Οκτωβρίου 2016

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΙΣ ΚΟΙΝΕΣ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ Μια αδελφοποίηση με ιδιαίτερη σημασία


Αποδοχή πρότασης Αδελφοποίησης Πολ. Συλλόγων Άδελε-Αγ.Παρασκευής κ Μέρωνα

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΙΣ ΚΟΙΝΕΣ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ

26/10/2016
Μια ιστορική απόφαση άρχισε να υλοποιείται το πρωί της Κυριακής (23-10-2016). Ο σύλλογος Άδελε Αγίας Παρασκευής πήρε την πρωτοβουλία να κάνει αίτημα αδελφοποίησης στον Πολιτιστικό Σύλλογο Μέρωνα και η Αμαριώτικη πλευρά αποδέχτηκε με χαρά την πρόταση.

Έτσι το πρωί της Κυριακής μεγάλος αριθμός Αδελιανών βρέθηκε στο Μέρωνα όπου είχε προγραμματιστεί σειρά εκδηλώσεων. «Την τελετή τίμησαν με την παρουσία τους από πλευράς Εκκλησίας ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Λάμπης Συβρίτου και Σφακίων κ.κ. Ειρηναίος και ο Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος Ιεράς Μητρόπολης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου π. Νικόλαος Νικηφόρος.
Προηγήθηκαν χαιρετισμοί από τους εκπροσώπους των αρχών που ήταν ο δήμαρχος Αμαρίου κ. Παντελής Μουρτζανός, η αντιδήμαρχος αρμόδια για θέματα Τουρισμού – Πολιτισμού κυρία Πέπη Μπιρλιράκη, και στη συνέχεια πήρε τον λόγο ο πρόεδρος του Συλλόγου Άδελε Αγίας Παρασκευής κ. Στέλιος Χαρκιανάκης λέγοντας τα εξής:
«Μας ενώνει το Αρκάδι»
Χίλια καλώς σας βρήκαμε
Στο όμορφο τ’ Αμάρι
Που από του Μέρωνα το φως
Ε κάηκε ναι το Αρκάδι.
Σεβασμιότατε Μητροπολίτη Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων κ.κ. Ειρηναίε, 
Άγιοι πατέρες, 
Κύριε Δήμαρχε Αμαρίου, 
κύριε Πρόεδρε του Δημοτικού Συμβουλίου,
κυρία Αντιδήμαρχε εκπρόσωπε του Δήμου Ρεθύμνης,
 κύριοι πρόεδροι των τοπικών διαμερισμάτων και εκπρόσωποι πολιτιστικών και άλλων φορέων, Αγαπητοί μας φίλοι, κάτοικοι του Μέρωνα Αμαρίου.

Με χαρά και συγκίνηση είμαστε εδώ σήμερα, στη φιλόξενη γη σας, προκειμένου επίσημα να σας προτείνουμε την αδελφοποίηση των δυο πολιτιστικών συλλόγων των χωριών μας.
Πράξη που θα ενισχύσει και θα ενδυναμώσει τις σχέσεις των δυο κοινωνιών, σε όλα τα επίπεδα που αφορούν την πολιτιστική εξέλιξη του τόπου μας.
Η ιδέα αυτή ξεκίνησε κάμποσα χρόνια πριν, όταν ο φίλος μας και χωριανός σας, Χαράλαμπος Αγγελάκης, φοιτούσε στη Βυζαντινή σχολή του συλλόγου μας, στο Αδελε και είχε εκφράσει αυτήν την επιθυμία.
Η σκέψη για να υλοποιηθεί αυτό το γεγονός, δημιουργήθηκε τότε που είχαμε τη χαρά και την τιμή να παρευρεθούμε ως καλεσμένοι σας στις επετειακές εκδηλώσεις της 2ας Φεβρουαρίου εδώ στον Μέρωνα και στα αποκαλυπτήρια της προτομής του κοινού Μας ήρωα, Αδελιανού Κωστή Γιαμπουδάκη, πυρπολητή της ιεράς Μονής Αρκαδίου.
Το γεγονός αυτό γίνεται πραγματικότητα χάρη στη μετέπειτα επιμονή κάποιων ανθρώπων, μεταξύ αυτών και ενός εκλεκτού μέλους της κοινωνίας σας, επίσης κοινού χωριανού μας, κυρίου Γαλάτιου Μοσχονά.
Φυσικά αυτό δε θα γινόταν πράξη αν δεν υπήρχε και η σύμφωνη γνώμη της τοπικής κοινότητας του Μέρωνα, των μελών του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού σας και των προέδρων, κυρίων Μανόλη Καλοειδά και Αλέξανδρου Σημαντήρη.

Με την ηρωική μορφή του Γιαμπουδάκη, κοινή και στα δυο χωριά λόγω της μητέρας του Δέσποινας Λιουδάκη, καταγόμενης από εδώ, αλλά και την ευλογημένη σύμπτωση για τα χωριά μας, να τα προστατεύει ο ίδιος Άγιος και ιαματικός Παντελεήμονας, πως ήταν δυνατόν να μην γίνει εμμονή η πραγματοποίηση αυτής της σκέψης;
Οι δυο παραπάνω λόγοι είναι οι βασικότεροι και οι ισχυρότεροι για την αδελφοποίηση, που σε λίγες ημέρες θα έχουμε τη χαρά να ζήσουμε στη Μεγάλη Μονή.
Για άλλη μια φορά θα μας ενώσει το Αρκάδι, όπως και τότε.
Θέλω να πιστεύω ότι οι ψυχές αυτών που είναι και αιτία που είμαστε εδώ σήμερα, βρίσκονται και αγάλλονται κάπου εδώ κοντά μας, γιατί οι τόποι που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν ενώνονται ξανά.
Σήμερα, ξεκινάμε από εδώ, τον όμορφο Μέρωνα και τη ζεστή συντροφιά σας την υλοποίηση αυτής της διαδικασίας, που θα επισφραγιστεί την επόμενη Κυριακή και θα ολοκληρωθεί με την κοινή μας παρουσία στις εκδηλώσεις της 7δόμης Νοεμβρίου στο Άδελε.

Σε όλα αυτά, συντέλεσαν άνθρωποι και από τις δυο πλευρές.
Άνθρωποι που με τη θέρμη τους αγκάλιασαν και κάνουν σιγά, σιγά πραγματικότητα, αυτό το γεγονός.
Τους ευχαριστούμε και τους ευγνωμονούμε όλους.
Κατά τη διάρκεια αυτής της πορείας που γίνονταν οι συζητήσεις για την αδελφοποίηση, από τις αρχές του Καλοκαιριού μέχρι και σήμερα, γνωριστήκαμε με πολλούς ανθρώπους και βρεθήκαμε σε ένα όμορφο ταξίδι προετοιμασίας, όπου όλοι μαζί με χαρά και από τα δυο χωριά ζήσαμε.
Πρωταγωνιστές σε αυτήν την κοινή πορεία, οι ιερείς των χωριών μας που με την παρουσία τους επισφράγισαν την κάθε μας προσπάθεια.
Ο παπά Μανόλης, ο παπά Ανδρέας, ο παππά Παντελής.
Τους ευχαριστούμε ιδιαίτερα.
Πολλές ευχαριστίες θα πρέπει να πούμε και σε όλους αυτούς, που με οποιονδήποτε τρόπο βοήθησαν.
Την εκκλησία, τις αρχές και τους φορείς του τόπου μας, τη θεατρική μας ομάδα, που με την καθοδήγηση της συγγραφέα κυρίας Εύας Λαδιά, ετοίμασαν για τη σημερινή και μόνο ημέρα το ντοκιμαντέρ που θα παρακολουθήσουμε, τη χορωδία μας, τους κεντρικούς ομιλητές των εκδηλώσεων, την οργανωτική επιτροπή και φυσικά τους ανθρώπους των χωριών μας που συμμετέχουν και στηρίζουν πάντα τις όμορφες προσπάθειές μας.
Πολλές ευχαριστίες επίσης αξίζουν σε όλους εσάς, τους παράγοντες και τους κατοίκους του όμορφου Μέρωνα, που για άλλη μια φορά με την γνωστή φιλοξενία, διακρίνεται η αρχοντιά που κάνει ξεχωριστό τον τόπο σας.
Το βαθύτερο νόημα αυτής της πράξης έρχεται μετά γιατί στο μέλλον, θα πρέπει να διαφυλάξουμε μόνιμους δεσμούς φιλίας και αδερφοσύνης, μεταξύ των πολιτιστικών συλλόγων και των κοινωνιών μας, με κοινές εκδηλώσεις και ανταλλαγές ιδεών, που θα συμβάλουν στην ποιοτική και πολιτιστική εξέλιξη των χωριών μας.
Αξία η πράξη της αδελφοποίησης, των Πολιτιστικών Συλλόγων, Μέρωνα Αμαρίου και Άδελε Αγ. Παρασκευής.
Αξία!

Παρακαλώ θα ήθελα εκ μέρους του συνόλου της κοινωνίας του Αδελε, να προσφέρω στον πολιτιστικό σύλλογο και στο χωριό σας, ένα έργο σύμβολο που φιλοτέχνησε ειδικά για τη σημερινή ημέρα, η συνεργάτιδα και αγαπητή χωριανή μας, κυρία Άννα Μυριοκεφαλιτάκη.
Τα περιστέρια της ειρήνης, που δεν μπορούν να πετούν ελεύθερα αν δεν υπάρχουν μαχητές να την διεκδικούν και να πολεμάνε για αυτήν.
Και πάλι σας Ευχαριστώ».

«Να καθιερωθεί η τοπική εορτή»
Επίσης ενδιαφέρουσα ήταν και η ομιλία του πρόεδρου του δημοτικού συμβουλίου Αμαρίου κ. Γαλάτιου Μοσχονά, που είπε μεταξύ άλλων:
«Όλοι σήμερα είμαστε ευχαριστημένοι και συγκινημένοι που μέσω των Πολιτιστικών Συλλόγων θα αδελφοποιηθούν δυο χωριά τα οποία ενώνουν μεγάλοι ιστορικοί και θρησκευτικοί δεσμοί.
Εγώ είμαι διπλά ικανοποιημένος γιατί λες και συνωμότησε το σύμπαν. Εδώ και 21 χρόνια τώρα ζω και κατοικώ με την οικογένειά μου και στα δύο χωριά.
Γνωρίζουμε όλοι ότι ο Γιαμπουδάκης είχε φέρει την οικογένειά του στο Μέρωνα, χωριό της μητέρας του για να την προστατέψει και από το Μέρωνα ξεκίνησε μαζί με Μερωνιανούς για την Ιερά Μονή Αρκαδίου για να πολεμήσουν.

Η συμμετοχή των Μερωνιανών στην Αρκαδική Εθελοθυσία είχε σαν αποτέλεσμα το ολοκαύτωμα του Μέρωνα στις 2 Φεβρουαρίου 1867.
Εδώ στη Μέρωνα κάθε χρόνο την ημέρα της Υπαπαντής στις 2 Φεβρουαρίου δηλαδή, τελείται δοξολογία και μνημόσυνο για εκείνους που έπεσαν κατά το ολοκαύτωμα του Μέρωνα.
Αυτό για το οποίο θέλω εγώ να σας ενημερώσω για όσους δεν το γνωρίζετε είναι ότι με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του δήμου Αμαρίου, έχει καθιερωθεί επίσημα τουλάχιστον σε επίπεδο Δήμου η τοπική εορτή 2 Φεβρουαρίου στο Μέρωνα.
Η απόφαση θα πάει στο υπουργείο Εσωτερικών και η αρμόδια υπηρεσία θα αποφασίσει θετικά ή αρνητικά για την καθιέρωση της γιορτής και από το επίσημο κράτος.
Στη συνέχεια ο κ. Μοσχονάς διάβασε σχετική εισήγηση στο δημοτικό συμβούλιο με σημαντικά ιστορικά στοιχεία για τη συλλογή των οποίων, όπως είπε, είχε την πολύτιμη βοήθεια του π. Μανόλη Βαμιεδάκη.
Από τις όμορφες στιγμές του προγράμματος ήταν η εμφάνιση της χορωδίας που φόρτισε το συναίσθημα με επίκαιρα τραγούδια.
Εντυπωσίασε επίσης η ομιλία του κ. Παναγιώτη Παρασκευά με σημαντικά ιστορικά στοιχεία για τη σχέση Άδελε και Μέρωνα, που παρά τη μεγάλη διάρκεια των εκδηλώσεων την παρακολούθησαν όλοι με μεγάλο ενδιαφέρον.

Η εκδήλωση έκλεισε με την προβολή του ντοκιμαντέρ της Εύας Λαδιά «Από το Μέρωνα στο Αρκάδι» που θα προβληθεί και τη Δευτέρα 31 Οκτωβρίου στο Σπίτι του Πολιτισμού. Το θέμα, οι εξαιρετικές ερμηνείες και η μουσική του Μπάμπη Πραματευτάκησυγκλόνισαν το ακροατήριο που αποθέωσε τους συντελεστές.
Ακολούθησε η πατροπαράδοτη φιλοξενία των Μερωνιανών που έφερε πιο κοντά τα δύο χωριά.
Η επίσημη τελετή της αδελφοποίησης με την ίδια επισημότητα θα πραγματοποιηθεί στην Ιερά Μονή Αρκαδίου την ερχόμενη Κυριακή 30 Οκτωβρίου.

Αναδημοσίευση από http://www.rethnea.gr

Ομιλία του καθηγητή Παρασκευά Παναγιώτη

Αγαπητοί φίλοι και φίλες

Είμαστε σήμερα εδώ για ένα σημαντικό γεγονός, την αδελφοποίηση των δύο χωριών μας, του Μέρωνα και του Άδελε. Τα δυο χωριά μας έχουν μια πλούσια ιστορία που χάνεται στο διάβα των αιώνων. Μας συνδέουν τρία ή και τέσσερα συνδετικά στοιχεία, ότι είμαστε Έλληνες, κρητικοί και ρεθεμνιώτες , χριστιανοί ορθόδοξοι και παραδοσιακές κοινωνίες με βάση την γλώσσα, την οικογένεια, την πατρίδα και την πίστη μας. Το μαρτυρούν οι εκκλησίες μας τα ήθη και έθιμά μας που αποτελούν το μανδύα του πολιτισμού μας και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι σήμερα παρακολουθήσαμε τη θεία λειτουργία μαζί, στον άγιο Παντελεήμονα που είναι ο πολιούχος και των δύο χωριών μας, θα τελέσουμε τις επιβεβλημένες τελετές της αδελφοποίησης και θα συμφάμε σε κοινή τράπεζα σαν μια οικογένεια. Αυτό είναι η αρχέγονη ελληνική παράδοση όπως μας παραδίδεται από τα ομηρικά χρόνια έως σήμερα. Δεν είναι ίσως συνειδητοποιημένο από όλους μας αυτό.

Ας έλθουμε όμως και σε ειδικότερα ζητήματα που συνδέουν τα δυο χωριά μας. Το ένα είναι ο Άγιος Παντελεήμων τον οποίο λατρεύουμε στις όμορφες και ιστορικές εκκλησίες μας, τον θαυματουργό άγιο που γιορτάζουμε στις 27 Ιουλίου. Ο ναός του Άδελε οικοδομήθηκε το 1865 προφανώς στη θέση μικρότερου αρχαιότερου ναού για τον οποίο υπάρχει η παράδοση ότι ο ναός αυτός είχε καταστραφεί και στα ερείπιά του την περίοδο της Τουρκοκρατίας βρέθηκε η εικόνα του Αγίου. Οι προεστοί του χωριού πήγαν στον μπέη του χωριού και ζήτησαν άδεια να χτιστεί ο ναός. Όμως εκείνος αρνήθηκε και σύμφωνα με την παράδοση που διέσωσαν ο μακαρίτης πλέον Παντελής Κυριακάκης, γραμματέας της κοινότητας Άδελε, ο άγιος Παντελεήμων φοβέρισε τον Τούρκο μπέη στον ύπνο του κι εκείνος έντρομος κάλεσε τους προεστούς και επέτρεψε την ανοικοδόμηση του ναού που φαίνεται να ολοκληρώθηκε το 1865 σύμφωνα με το διασωθέν κατάστιχο οικονομικής διαχείρισης του ναού. Στα 1866 ο ναός υφίστατο , αλλά η επανάσταση ανέκοψε ίσως κάποιες δραστηριότητες που συνεχίστηκαν το 1870, μετά την ειρήνευση. Στο Μέρωνα η εκκλησία είναι δίκλιτη του Αγίου Παντελεήμονος και Αγίου Χαραλάμπους που κοσμεί το χωριό με το εντυπωσιακό της καμπαναριό. Κάθε χρόνο στις 27 Ιουλίου στη μνήμη του Αγίου Παντελεήμονος πραγματοποιείται μεγάλο πανηγύρι μετά την θρησκευτική τελετή. Του Άδελε ο ναός είναι μονόκλιτος και το μπαρόκ τεχνοτροπικά καμπαναριό του αντιγράφει εκείνο του Αρκαδίου. Στο Μέρωνα είναι πετρόχτιστο και μεγάλο , ενώ στο Άδελε τσιμεντένιο που αντικατέστησε πριν 50 χρόνια το πέτρινο.

Τα δυο χωριά είναι τουλάχιστον βυζαντινά. Οι αποδείξεις γι’αυτό είναι περισσότερες στο Μέρωνα όπου σώζονται βυζαντινές εκκλησίες όπως της Παναγίας ιστορημένη με εξαιρετικής τέχνης τοιχογραφίες και εικόνες του 14ου αιώνα. Ακόμη, υπάρχουν αρκετά Βυζαντινά και νεώτερα μνημεία. Πιο συγκεκριμένα, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ο ναός κοσμείται με φορητές εικόνες μεγάλης αξίας και στο προσκυνητάρι υπάρχει εικόνα της Παναγίας (Παλαιολόγιον), η οποία έχει σημάδια λόγχης και πυροβολισμού από Τούρκους επιδρομείς, σύμφωνα με την παράδοση. Δίκαια αποτελεί μνημείο κεντρικής σημασίας του Μέρωνα. Στο Άδελε από την άλλη εντοπίστηκαν από την αρχαιολογική σκαπάνη μινωϊκά κατάλοιπα στον κάμπο του χωριού. Μορφολογικά τα δυο χωριά διαφέρουν ως προς το ότι το μεν Άδελε είναι πεδινό, ενώ ο Μέρωνας ορεινός, διαρρέονται όμως και τα δυο από δυο ποταμούς, εκ των οποίων εκείνοι του Άδελε είναι χείμαρροι , ενώ του Μέρωνα πλούσιοι σε νερά και κοσμούν το χωριό όλο το χρόνο.

Το Άδελε ήταν την βενετική περίοδο φέουδο των Σαγκουινάτσων , των Κονταράτων και των Μπαρότσι. Ήταν και αυτό από τα προνομιούχα την Τουρκοκρατία χωριά μαζί με την Πηγή .

Ο Μέρωνας επί Τουρκοκρατίας ήταν «βακουφικό» χωριό δηλ. προστατευόμενο από τη σουλτάνα και οι φόροι πήγαιναν υπέρ του τεμένους Ιμπραχίμ στο Ρέθυμνο. Η Μοσχάκη Αικατερίνη ήταν από το Μέρωνα και αιχμαλωτίστηκε από τους Αιγυπτίους το 1823, πουλήθηκε στο σκλαβοπάζαρο του Ηρακλείου (όπως και η Καλλίτσα Ψαρουδάκη από το Αποδούλου). Την αγόρασε ένας μπέης της Συρίας, την παντρεύτηκε και απέκτησε μαζί της τρία παιδιά.

Ποτέ όμως δεν ξέχασε τη θρησκεία και την καταγωγή της. Δραπέτευσε και ήρθε σε Ι.Μ. Τήνου, όμως ο άντρας της κατάφερε να τη βρει, όμως ντυμένη καλόγρια τον ξεγέλασε και ο πασάς έφυγε απαρηγόρητος. Επέστρεψε στο Μέρωνα για λίγο και από το φόβο μήπως την ανακαλύψουν πήγε στην Πόμπια και έμενε.



Πέρασαν τα χρόνια και η Κρήτη ξαναβάφτηκε στο αίμα. Ήταν το 1866 όταν οι Αιγύπτιοι στρατιώτες εισέβαλαν στο Αμάρι καίγοντας και ερημώνοντας τα χωριά. Αρχηγός τους ήταν ο σκληρός αλλά και γενναίος Μεχμέτ Πασάς. Έφτασαν και στον Μέρωνα. Εκεί δεν υπήρχαν παρά μόνο γυναικόπαιδα και γέροι. ήταν έτοιμοι να αρχίσουν το καταστροφικό τους έργο, όταν είδαν ξαφνικά να παρουσιάζεται μπροστά στον αρχηγό τους μια ηλικιωμένη γυναίκα, που τον ικέτευε σε άπταιστα αραβικά να μην πειράξει το χωριό της. Ο Μεχμέτ παραξενεύτηκε και τη ρώτησε πως ήξερε τόσο καλά τη γλώσσα. Όταν η Κατερίνα του διηγήθηκε την ιστορία της είδε έκπληκτη το Μεχμέτ να πέφτει στα πόδια και να την αποκαλεί «γλυκιά μου μανούλα». Ναι, ο Μεχμέτ ήταν ένα από τα παιδιά της. Μάταια όμως την παρακαλούσε να πάνε στην Αίγυπτο. Ξεπέρασε ακόμα μια φορά τον εαυτό της και γύρισε στην Πόμπια, όπου και πέθανε μετά από μερικά χρόνια. Είχε καταφέρει όμως να σώσει το χωριό της από την καταστροφή.

Την περίοδο 1866-69 το Άδελε μετείχε της επανάστασης με γνωστούς καταγεγραμμένους πεσόντες ηρωικά τους: Κωστή Γιαμπουδάκη, Εμμανουήλ Σταυρουλάκη ή Μουλαζίμη καθώς και τα αδέλφια Μιχαήλ και Παντελή Παντελιδάκη οι οποίοι εφονεύθησαν στο Αρκάδι σύμφωνα με τον Βενέρη[1]. Ειδικά για τους αδελφούς Παντελιδάκη γνωρίζουμε ότι η μητέρα τους ήταν αδελφή του μοναχού του Αρκαδίου Καλλίστου και τραυματίστηκε . Μην αντέχοντας το χαμό των παιδιών της η μάνα τρελάθηκε και πέθανε στον Πρίνο Μυλοποτάμου. Το ίδιο το χωριό έγινε θέατρο συγκρούσεων των επαναστατών στις οποίες εφονεύθη ο μοναχός Δαμιανός Λαγκουβάρδος το 1866.Σύμφωνα με τον Εμμ.Γενεράλι στο Άδελε πάλι το 1866 σκοτώνεται ο αδελιανός Γεώργιος Δασκαλάκης[2] σε μάχη με τους Τούρκους. Δυστυχώς δεν έχουμε περισσότερες πολλές πληροφορίες για το Άδελε του 1866 πλην εκείνων που σχετίζονται με τον Κωστή Γιαμπουδάκη. Από τον Κριάρη έχει καταγραφεί μια εικόνα για το χωριό στα 1866 ,πριν την 8η Νοεμβρίου 1866 : «εντόπιοι Οθωμανοί ελεηλάτησαν τα χωριά Άδελε, Αγ. Παρασκευήν, Πηγήν, Άγ. Δημήτριον και Μέσην. Ευρόντες δ’ εν αυτοίς γέροντας τινάς και γυναικόπαιδα κατέσφαξαν αυτά. Μετ’ ολίγον δε επανέλαβον τα αυτά εις Ατσιπόπουλον, ζητήσαντες όμως να προχωρήσωσιν εις Αρκάδι προσεβλήθησαν υπό του Παπά Μαρουλιανού, Εμ. Βουγιουκαλάκη, Ν. Πετράκη, Γ. Ιωσήφ Μαραβελάκη κ.λ. εις Αμνάτες και υπεχώρησαν». Φαίνεται ότι το χωριό απελευθερώθηκε για ένα διάστημα από τους Τούρκους, οι οποίοι όμως το 1868 το ανακατέλαβαν αλλά και πάλι εκδιώχθηκαν από τα σώματα των Mοσχοβίτη και Πορτάλιου.

Την περίοδο αυτή έδρασαν ονομαστοί οπλαρχηγοί του τόπου οι: Αριστοτέλης Καλοειδάς, Κωνσταντίνος Θεοδωράκης, Σημαντήρης Πολυζώης κ.α., ενώ ο Κωστής Γιαμπουδάκης έκρυβε εδώ την οικογένειά του, επειδή από το Μέρωνα ήταν η μάνα του. Τα δυο χωριά λοιπόν τα συνδέει ο Κωστής Γιαμπουδάκης. Ο Γιαμπουδάκης ήταν γιος του Δημητρίου Γιαμπουδάκη από το Άδελε και όπως αναφέρει ο Βενέρης (σ.354) ήταν κοτζάμπασης στο χωριό τιμημένος υπό των Τούρκων για την εντιμότητά του και της Δέσποινας Λιοδάκη από το Μέρωνα Αμαρίου. Ο Κ.Γιαμπουδάκης ήταν παντρεμένος με την Αικατερίνη Περακάκη και απόκτησε γιο, τον Αριστοφάνη που πέθανε στη Νάξο στο σπίτι ενός πλουσίου εμπόρου του νησιού σύμφωνα πάντα με το Βενέρη(σ.357).Με την έκρηξη της επανάστασης του 1866 ο Γιαμπουδάκης έστειλε την οικογένειά του στο Μέρωνα για ασφάλεια υπό την προστασία του αδελφού του Κίσσανδρου.

Οι κάτοικοι με αρχηγό τον Π. Κορωναίο πήραν μέρος στην πολιορκία του Αρκαδίου, για το λόγο αυτό στις 2 Φεβρουαρίου 1867 οι Τούρκοι έκαψαν το χωριό, τις εκκλησίες και εκτέλεσαν 16 κατοίκους. Τις παραμονές της ολοκαυτώσεως σύμφωνα με τις μαρτυρίες που διασώζει ο Βενέρης ο Γιαμπουδάκης κούτσαινε λόγω χτυπήματος στο πόδι και μάλιστα οι αυτόπτες μάρτυρες του ότι αυτός ήταν ο πυρπολητής τον θυμούνταν να κουτσαίνει και να κρατά την πιστόλα[3].

Για το θέμα του Κωστή Γιαμπουδάκη ,αν είναι ή μη ο πυρπολητής της Μονής ,δυστυχώς οι μαρτυρίες είναι αντικρουόμενες με φερόμενους πυρπολητές τον Ηγούμενο Γαβριήλ, τον Κ. Γιαμπουδάκη, τον Εμμ. Σκουλά και άλλους. Το θέμα είναι η βαρύτητα των μαρτυριών, γιατί εκεί πάνω στηρίζεται η όποια αλήθεια μπορεί κανείς σήμερα να καταγράψει. Εκ των ανωτέρω τριών εκδοχών η μεν πρώτη αποκλείεται, διότι υπάρχουν μαρτυρίες ότι ο Ηγούμενος σκοτώθηκε πολεμώντας στην Δυτική πύλη όπου και το Ηγουμενείο. Για τον τρίτο υπάρχει ένα δημοτικό τραγούδι αδόμενον εν Ανωγείοις , που υμνεί τον Σκουλά ως πυρπολητή ,όπως σημειώνει ο Π. Βλαστός o oποίος όμως σημειώνει σε υποσημείωση ότι δεν ισχύει[4] ,διότι: «ήτο ιδέα τινών Μυλοποταμιτών διά το μεγαλείον εν ω ως πειστικώταται μαρτυρίαι υποδεικνύουν τον Γιαμπουδάκην».Για τον Εμμ. Σκουλά ως πυρπολητή υφίστανται και δημοσιευμένες ανταποκρίσεις της εφημερίδας Αιών της Αθήνας[5] του Νοεμβρίου 1866 βασισμένες στην μαρτυρία του αδελφού του Εμμ.Σκουλά, Μιχαήλ ,που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Νόμος Σύρου[6] και αναφέρει τον ήρωα ως πυρπολητή. Όμως ο Μιχαήλ Σκουλάς δεν ήταν στο Αρκάδι για να έχει εικόνα των γεγονότων και φυσικά υφίσταται και το ενδεχόμενο ως αδελφός να επιδίωκε την ηθική ανύψωση του φονευθέντος μικρού αδελφού του.

Η έκθεση αυτή του Μιχ. Σκουλά βρίθει ανακριβειών σοβαρών όπως ότι φρούραρχος στο Αρκάδι ήταν ο Κ.Παπαδόπουλος αντί του Ι.Δημακόπουλου, ότι τα πεδινά πυροβόλα τοποθετήθηκαν στην ανατολική πύλη ενώ ήταν στη δυτική και ότι ο Ι.Σωπασής ή Κούβος εφονεύθη μαχόμενος , ενώ εξετελέσθη στην Μέση μετά την άλωση της μονής αφού αναγνωρίστηκε ποιος ήταν . Το πρόσθετο στοιχείο που καθιστά αναξιόπιστη την έκθεση αυτή είναι ότι αναφέρεται σε αυτήν ότι ο ιερομόναχος Γεράσιμος της Μονής Χαλέπας ως μαχητής και αυτός βεβαίωσε την ανατίναξη της Μονής από τον Εμμ. Σκουλά ιδίοις όμμασιν, ενώ ο ίδιος μαρτύρησε στον Κ. Αργυρόπουλο[7] , πρόξενο της Ελλάδος στην Κρήτη, ότι το πυρ έθεσε ο Γιαμπουδάκης . Ο ίδιος βεβαίωσε δε και τον Σκίννερ για το ίδιο πράγμα, ότι ο επιστάτης της Μονής έθεσε το πυρ και επιστάτης ήταν ο Γιαμπουδάκης, ως κρεοπώλης που ήταν, και ως ειδικός στον τεμαχισμό των ζώων και των μερίδων για τους πολιορκούμενους[8] . Επίσης η ανταπόκριση της εφημερίδας των Αθηνών Αυγή της 3/12/1866 αρ. φύλλου 1823, αναφέρεται στον Εμμ.Σκουλά ως πυρπολητή ,αλλά ελέγχεται και αυτή ως προς την εγκυρότητα των πληροφοριών της, διότι περιλαμβάνει ένα πλήθος σφαλμάτων, όπως, ότι από την οικογένεια του Εμμ Σκουλά σκοτώθηκαν τέσσερις αδελφοί, ενώ ήταν δύο, ο Εμμανουήλ και ο Νικόλαος, όπως ο αδελφός αυτών Μιχ. Σκουλάς βεβαιώνει ( ΓΑΚ 000435/1-2-1867 αναφορά στην επιτροπή των Κρητών της Σύρου), ότι ο Δημακόπουλος συνελήφθη στην Τράπεζα της Μονής, ενώ συνελήφθη μαχόμενος, αφού έσπασε το σπαθί του, ότι από κάποιον ανώνυμο Τούρκο πολεμιστή έμαθε ότι πυρπολητής ήταν ο Εμμ. Σκουλάς πληροφορία που του την μετέφερε κρυμμένος σε υπόγειο της Μονής χριστιανός. Όμως υπόγειο η Μονή δεν έχει ούτε είχε. Τέλος ο Π.Κορωναίος[9] αναφέρει σε έγγραφό του που βρίσκεται στο ΙΑΚ ,φάκελος 23,3,σ.6, ότι ο Εμμ.Αναγν.Σκουλάς «εφονεύθη εξελθών της Μονής αφού κατέκοψεν πολλούς εχθρούς προς την βόρειαν θύραν», μαρτυρία του Κ.Παπαδάκη, αυτόπτη μάρτυρα των γεγονότων που βρέθηκε στο Αρκάδι ως ανηψιός του μοναχού Χρυσάνθου και διασώθηκε από χριστιανό ( Κόπτη) Αιγύπτιο αξιωματικό. Άρα η εκδοχή του Εμμ. Σκουλά ως πυρπολητή δεν ευσταθεί εν πολλοίς σύμφωνα με τα ανωτέρω.

Η παλιότερη μνεία του Γιαμπουδάκη ως πυρπολητή προέρχεται από τον περιηγητή Σκίννερ[10] του 1867. Ο συγγραφέας επισκέφθηκε το πυρπολημένο Αρκάδι και τα Σφακιά, παρευρέθηκε στη μάχη της Τυλίσσου και του Μπαλί της επαρχίας Μυλοποτάμου (7 Απριλίου και 16 Μαΐου 1867), και συναντήθηκε με τον Δημήτριο Πετροπουλάκη. Στη σελίδα 62 ο ιερέας που συνάντησε ο Σκίνερ στο Αρκάδι ήταν ο διασωθείς από τη Μονή Αρκαδίου Γεράσιμος (Ηγούμενος της Μονής Χαλέπας) ο οποίος διαβεβαίωσε τον Σκίνερ ότι τη φωτιά έβαλε ο Επιστάτης της Μονής, εννοών τον Γιαμπουδάκη, ο οποίος ως γνωστόν ήταν ο άνθρωπος που διένεμε το συσσίτιο μεταξύ των εγκλείστων της Μονής. Εκτός αυτού όμως ο Αδάμ Παπαδάκης και ο Ανδρέας Μπιρίκος, από το Πίκρι και οι δυο , μαχητές στο Αρκάδι, βεβαίωσαν ότι το πυρ έθεσε ο Γιαμπουδάκης[11].

Ο Π. Βλαστός άλλωστε σύμφωνα με το Βενέρη(σ. 359-360) αναφέρεται στο Γιαμπουδάκη ως πυρπολητή μαζί με άλλες μαρτυρίες: «Αυτόπται μάρτυρες με διαβεβαίωσαν , ότι δύο εκ των πολιορκηθέντων ανδρών προέλεγον τον σκοπόν των του να θέσωσι πύρ εις την πυριτιδαποθήκην , όταν ίδωσι τον εχθρόν εισερχόμενον εν τω περιβόλω της μονής , ο Ηγούμενος Γαβριήλ και ο Κωνσταντίνος Γιαμπουδάκης εκ του χωρίου Αδελε της επαρχίας Ρεθύμνης. Ο Κ. Γιαμπουδάκης ιδών την δυτικήν πύλην , την μεγάλη της εισόδου, κατακρημνιζομένην υπό των σφαιρών ανεφώνησε προς τους πολιορκομένους Χριστιανούς και τας γυναίκας : « Όσοι θέλουν να αποφύγουν την τουρκικήν θηριωδίαν , ας έλθουν εις την πυριτιδαποθήκην να θυσιαστούν μαζί μου» . Αλαλαγμός και απελπισία κατέλαβε τους πάντας, εν ώ οι Τούρκοι εισώρμων εκ της καταπεσούσης πύλης εις τον περίβολον φονευόμενοι υπό των εντός των κελλίων Χριστιανών. Τινές εχωρίσθησαν από τον Γιαμπουδάκην τρέχοντες προς τα προς νότον της Μονής κελλία, άλλοι δε έτρεχον προς την πυριτιδαποθήκην προς την ανατολικήν πλευρά της Μονής , ότε ο Γιαμπουδάκης έδωκε το πύρ και ανετινάχθησαν πάντες οι εντός και εις τα πλησίον κελλία εις τον αέρα και μετά των έξω απείρων στρατιωτών , οίτινες επολιόρκουν την ανατολικήν ταύτην της Μονής πλευράν, ήτις πεσούσα προς τα έξω κατεπλάκωσεν αυτούς, πλείστοι δ’ άλλοι εφονεύθησαν εκ των εκσφενδονισθέντων λίθων , ξύλων κ.λπ. της πυριτιδαποθήκης» ( Π.Βλαστού τ.Α΄ σελίδα 315).

Ο Εμμ.Γενεράλις, στα 1885, σε εκφωνηθέντα λόγο επί της Ολοκαυτώσεως αναφέρει: «Και ιδού προσέρχεται ο Αδελιανός Κωνσταντίνος Γιαμπουδάκης κρατών πιστόλαν και ατρόμητος ερωτά τα γυναικόπαιδα , αν η δουλεία και η ατίμωσις είναι προτιμότερη του θανάτου. Περιμένει δε να ακούση το εμπρός και να εκτελέση την υπό του θείου εμπνευσθείσαν αυτώ ιδέαν , αποδεκτήν δε γενομένην υπό του Γαβριήλ και του Φρουράρχου. Στιγμή αγία ! Στιγμή ιερά και μεγάλη! Στιγμή φρικτή. Η μήτηρ κάθηται παρά την πυρίτιδα σφίγγουσα το τέκνο της εν τη αγκάλη και προσδοκώσα την ανάπαυσιν εν τω θανάτω».

………………………

«Επαναλαμβάνει την ερώτησιν τότε ο Γιαμπουδάκις , και εις την απόκρισιν φωτιά! Εκπυρσοκροτεί το πυροβόλον του. Ω της φοβεράς και αιματηράς λύσεως! Νέφος πυκνόν καλύπτει το παν και μεταβάλλει την ανατιναχθείσαν αποθήκην εις μαύρην κόλασιν». Εκτός αυτών των πρώιμων μαρτυριών όμως υπάρχουν καταγεγραμμένες επώνυμες μαρτυρίες πολεμιστών της Μονής[12] , πολεμιστών με καταγωγή εκτός του Άδελε, που συνέλεξε ο Τιμόθεος Βενέρης στο Μεσοπόλεμο καθώς και ο προ αυτού Ηγούμενος του Αρκαδίου , μετέπειτα επίσκοπος Πέτρας, Διονύσιος Μαραγκουδάκης και του οποίου τα χειρόγραφα δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά το 1996 σε βιβλίο με τίτλο το Ηρωϊκόν της Κρήτης Αρκάδι με έξοδα του ανηψιού του. Σε αυτό το βιβλίο λοιπόν στη σελ. 141 αναφέρεται μιλώντας για το Γιαμπουδάκη ο Διονύσιος ότι: «ο αυτός καθώς λέγουσι θετικαί πληροφορίαι έδωκε πυρ εις την Μονήν»[13]. Από την ανάγνωση του βιβλίου του Διονυσίου προκύπτει η αντιγραφή σε μεγάλο βαθμό των στοιχείων του Βενέρη για διάφορα ζητήματα και για το ζήτημα του πυρπολητή της Μονής. Αλλά η βαρύτητα της πληροφορίας του Διονυσίου είναι σημαντικότατη για το ζήτημα του πυρπολητή, διότι τα χειρόγραφά του εκδόθηκαν 130 χρόνια μετά το 1866, ενώ ο ίδιος έζησε χρόνια ως μοναχός στο Αρκάδι και κατέγραψε τις μαρτυρίες των επιζώντων για τα της πολιορκίας και άλωσης του Αρκαδίου.

Εκτός όμως του Διονυσίου που διετέλεσε και Ηγούμενος στο Αρκάδι πριν χειροτονηθεί επίσκοπος Πέτρας μετά το 1912 παλιότεροι συγγραφείς και λόγιοι διαπίστωσαν, χωρίς να γνωρίζουμε τις πηγές τους, ότι ο πυρπολητής ήταν ο Γιαμπουδάκης. Επίσης ο ιστορικός Βασίλειος Ψιλλάκης[14] επίσης αναφέρει ως πυρπολητή τον Γιαμπουδάκη. Ο Χατζηδάκις[15], ο Γενεράλις[16], αναφέρουν ως πυρπολητή τον Γιαμπουδάκη, ο πρώτος το 1881, ο δεύτερος το 1911. Και λόγιοι αυτοί στηρίχτηκαν σε σίγουρες μαρτυρίες επιζώντων και μάλιστα δεν εξετάζουν καν το ζήτημα άλλης εκδοχής της πυρπόλησης. Η βαρύτητά τους είναι επίσης σημαντική, διότι δεν απείχαν πολύ από τα ιστορικά αυτά γεγονότα. Κανείς άλλωστε εκ των προαναφερθέντων συγγραφέων δεν είχε σχέση με το Άδελε ώστε να θεωρηθεί ότι το προβάλλει λόγω τοπικισμού ή άλλων αιτίων μέσω του Γιαμπουδάκη. Ο συγγραφέας Π. Πρεβελάκης στο έργο του Παντέρμη Κρήτη αναφανδόν τάσσεται υπέρ του Γιαμπουδάκη.

Τέλος ο Τιμόθεος Βενέρης στο Αρκάδι διά των αιώνων ,το 1938 τονίζει το γεγονός ότι πυρπολητής ήταν ο Γιαμπουδάκης βασισμένος κι αυτός όπως σημειώσαμε, σε μαρτυρίες επιζώντων από διάφορα χωριά του Ρεθύμνου, εκτός των ορίων του Άδελε. Στα νεότερα χρόνια επιφανείς ιστορικοί, όπως ο Ελ. Πρεβελάκης[17] (1966), ο Μ. Μανούσακας[18] , και ο Θ. Προβατάκης[19] , καταγράφουν ως πυρπολητή τον Γιαμπουδάκη. Ο Ι.Π.Μαμαλάκης μνημονεύει στο δίτομο κλασικό για την επανάσταση του 1866-69 έργο του μοναδικό πυρπολητή τον Γιαμπουδάκη[20] το 1947. Επειδή το θέμα τέθηκε τη δεκαετία του 1960 από το Δήμο Ανωγείων και υπάρχει κι έως σήμερα ,το θέμα κλήθηκε να επιλύσει η Ακαδημία Αθηνών γραμματεύοντος του καθηγητή Ι. Θεοδωρακόπουλου που έλαβε θέση υπέρ του Γιαμπουδάκη και λιγότερο υπέρ της εκδοχής Σκουλά[21]. Για την ιστορία ούτως ή άλλως οι ολοκαυτωθέντες του Αρκαδίου ήταν όλοι ήρωες και αν το χέρι του ενός ή του άλλου ήρωα έθεσε το πυρ μικρή σημασία έχει σε σχέση με τα επακόλουθα της πράξης αυτής που συγκίνησε την Ευρώπη και συντέθηκαν ποιήματα και πύκνωσαν οι τάξεις των φιλελλήνων που έσπευσαν στην Κρήτη να πολεμήσουν τους Τούρκους.

Σήμερα στο Άδελε σώζεται το καφενείο του Γιαμπουδάκη καθώς και το σπίτι του στο οποίο εντοιχίστηκε κατά την επίσκεψη του Ελ. Βενιζέλου στο Αρκάδι το 1930 τιμητική πλάκα από τον Βασίλειο Σκουλά, υπουργό και βουλευτή των Φιλελευθέρων.

Στην επανάσταση του 1878 είχε εγκατασταθεί εδώ η έδρα της Γενικής Συνέλευσης των Κρητικών. Το 1881 ήταν έδρα Δήμου με 468 Χριστιανούς και 67 Τούρκους, ενώ το 1900 είχε 580 κατοίκους. Το Άδελε έγινε έδρα του Δήμου Αρκαδίου το 1998 έως το 2008 οπότε ενσωματώθηκε στο Δήμο Ρεθύμνης.

Τη γερμανοκατοχή και τα δυο χωριά πλήρωσαν με τρεις εκτελεσθέντες στο Μέρωνα και δεκαοκτώ στο Άδελε ως αντίποινα της συμμετοχής τους στη Μάχη της Κρήτης.. Άρα κι εδώ η ιστορία των δυο χωριών δείχνει ομοιότητες. Οι Γερμνοί δεν έκαψαν τα χωριά, όπως έκαναν στα άλλα γειτονικά. Για όλους λοιπόν αυτούς τους λόγους ήταν επιβεβλημένο να αδελφοποιηθούν τα δυο χωριά .



[1] Βενέρης Τιμ, Το Αρκάδι διά των αιώνων, Αθήνα 1938:361,σημ.1. Ο δημοσιευθείς το 1996 κατάλογος των φονευθέντων ανά χωριό από την Τζίνα Ψαρουδάκη δεν είναι ακριβής όσον αφορά στο Άδελε. Βλ. Τζίνα Ψαρουδάκη,Φονευθέντες και ολοκαυτωθέντες κατά την άλωση της Μονής Αρκαδίου, Κρητολ. Γράμματα 12, 1996,207-213

[2] Γενεράλις Εμμ.,Επί τη επετείω της ολοκαυτώσεως του Αρκαδίου,8 Νοεμβρίου 1866, 31 Οκτ. 1885, Κρητολογικά Γράμματα 12, 1996,41-54, σ. 51.

[3] Βενέρης σ.357.

[4] Π.Βλαστού, Άσματα λαϊκά Κρητών, τόμ Β΄σ. 1202 το ποίημα ΣΤ, στίχοι 96-97.

[5] Αρ. φύλλου 1290/28/11/1866

[6] Αρ. φύλλου 139/26/11/1866 στην Βιβλιοθήκη Μπενάκη.

[7] Βλ. Κ.Αργυρόπουλος, Η Μονή Αρκαδίου,ήτοι ιστορία της εν έτει 1866 γενομένης υπό των Τούρκων πολιορκίας και εκπορθήσεως της εν Κρήτη Μονής Αρκαδίου και της ηρωικής ολοκαυτώσεως εν αυτή, (ανέκδοτο έργο).

[8] Αρκάδιος Πηγαίος, Ο Κωνσταντής στ’Αρκάδι, Ρέθεμνος 1966,σ.68-69.

[9] Δεν πρόκειται για το παραποιηθέν έγγραφο του ΙΑΚ υπ’αριθ 288 που παραποιήθηκε το 19ο αι. από άγνωστο διά της προσθήκης του ονόματος του Εμμ.Αν.Σκουλά ως πυρπολητή της Μονής. Βλ. περισσότερα Εμμ.Μ.Βροντάκης, Η ολοκαύτωσις της ιεράς Μονής Αρκαδίου κατά την Κρητικήν Επανάστασιν του 1866-1869.Ποίος ο πυρπολητής, Αθήναι 1985, 61 κε.

[10] Σκίννερ Ιλαρίων, Σκληραγωγίαι εν Κρήτη κατά το 1867,μτφ. Θ.Γ.Δίξωνος, εν Αθήναις 1868.

[11] Βενέρης,σ. 311,312,253 αντίστοιχα.

[12] Μαρτυρίες Ανδρέα Μπιρικάκη από το Πίκρι( Βενέρης σ. 311),Αγαθού Γ.Γιακουμάκη από το Σελλί( Βενέρης. 323),Ηρακλή Μανελάκη από την Πηγή ( Βενέρης σ.359), Βλαστού (αυτόθι 360), Γεράσιμος Βεργαδής, Ηγούμενος Μονής Χαλέπας ( Βενέρης σ.360).

[13] Πιο σαφώς ακόμη το διατυπώνει στη σελ. 141. Βλ. επίσης σελ.64.

[14] Ψιλλάκης Β., Ιστορία της Κρήτης, Χανιά 1909, σ. 2230

[15] Χατζηδάκις Ι., Περιήγησις εις Κρήτην, εν Ερμουπόλει 1881, σ.63

[16] Γενεράλις Εμμ., Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος 5ος ,σ. 526-529.

[17] Πρεβελάκης Ελ., Η Μεγάλη Κρητική Επανάσταση 1866-69, Αθήνα 1966,σ.21.

[18] Μανούσακας Μ., Άγνωστα κεφάλαια της παλαιότερης ιστορίας του Αρκαδίου,Κρητικά Θέματα 1, 1977, 3.

[19] Προβατάκης Θ., Το Αρκάδι. Ιστορία, τέχνη,παράδοση, Αθήνα 1986, σ. 72.

[20] Ι.Π.Μαμαλάκης, Ο αγώνας του 1866-69 για την ένωση της Κρήτης, η περίοδος του Μουσταφά πασά, τ. Β΄, Θεσσαλονίκη 1947, σ. 91.

[21] Παρασκευάς Π.,2008:40 όπου το αριθ. Πρωτ.8220/23/2/1977 έγγραφο της Ακαδημίας Αθηνών.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου